Иргэний нисэх

Zambaga 2016-01-06 11:01

Нийгэм

Иргэний нисэх

  Орос улсаас Монгол Улсад бэлэглэсэн ачаа тээврийн Ү-13 онгоц Монголд анх газардсан 1925 оны тавдугаар сарын 25-ны өдрийг Монголд нисэх хүчин байгуулагдсан өдөр гэж зүй ёсоор тооцдог. Хожим 1946 онд дээд зэрэглэлийн долоон онгоц, нэг По-2 онгоцтой Иргэний агаарын тээврийн тасаг байгуулагдаж, Дундговь, Сүхбаатар аймаг, Сайншанд, Өндөрхаан чиглэлд дотоодын иргэний агаарын тээврийн үйлчилгээ үзүүлж эхэлжээ. Ингээд 1946, 1947 онд Ард түмний агаарын шуудангийн дүрэм болон агаарын шуудангийн онгоцны сүлд, тэмдгийг баталсан түүхтэй.

Монголын иргэний агаарын тээврийн хөгжилд 1956 он шинэ эринийг нээжээ. Учир нь 1956 оны эхээр Орос улсаас таван Ан-2 онгоц ирж, нисгэгчдийн бэлтгэл амжилттай дууссанаар монголчууд хуваарьт нислэгээр тогтмол нисэх боломжтой болсон байна.

1987 оноос МИАТ компани Орос улсаас Ту-154 онгоц түрээслэн авч олон улсад нислэг үйлдэж эхэлсэн бөгөөд Оросын Москва, Эрхүү, Хятадын Бээжин хотод төлөөлөгчийн газраа нээжээ. Иргэний агаарын тээврийн салбар улам бүр хөгжиж, Монгол Улсын гадаад харилцааны хүрээ тэлж, олон улсын стандартад нийцсэн нислэг үйлдэх шаардлагаас үүдэн 1993 оноос МИАТ бие даасан, төрийн өмчийн иргэний агаарын тээврийн компани болсон юм.

            Өнөөдрийн байдлаар Боинг 737-800 агаарын хөлөг 2, Боинг 767-300 агаарын хөлөг 2 нийтдээ 4 агаарын хөлгөөр Улаанбаатараас Бээжин, Хонконг, Сөүл, Токио, Москва, Берлин хотуудад тогтмол нислэг, Сингапур, Хайнан, Чежу, Япон улсын Нагоя, Ояаката, Фүкүока зэрэг олон хотуудад захиалгат нислэгүүдийг хийж байна. Мөн Бээжингийн чиглэлд долоо хоногт 7 удаа нислэг үйлдэж байсан бол 2011 оноос эхлэн нислэгийн давтамжийг нэмэгдүүлэн долоо хоногт 10 удаа болгожээ. Харин аялал жуулчлалын оргил ачааллын зуны улиралд Сөүл, Токио чиглэлийн нислэгийн тоогоо нэмж түүнчлэн Берлин чиглэлд Москвагаар дамжсан нислэгийг 2 удаа үйлдэж байна. Үүний сацуу Улаанбаатараас Берлин хот руу долоо хоногт 2 удаа шууд нислэг, зүүн Азийг холбосон шинэ чиглэл болох Хонгконг хот руу долоо хоногт 4 удаа тогтмол нислэг үйлдэж байгаа нь зорчигч хэрэглэгчдийн талархалыг ихээхэн хүлээж байгаа юм.

МИАТ Хувьцаат Компани агаарын хөлгийн парк шинэчлэлийн хүрээнд “Боинг” компаниас 2013 онд Б767-300 агаарын хөлөг худалдан авсан бөгөөд 2016 онд Б737-800 онгоц хоёрыг тус тус худалдан авах гэрээг байгуулаад байгаа юм.

Сүүлийн жилүүдэд манай улс нисэхийн аюулгүй байдал, аюулгүй ажиллагааны түвшинг дээшлүүлэх чиглэлээр олон ажил хийж байна. Тухайлбал  2015 оны гуравдугаар сарын 16-нд Монгол Улсын агаарын зайд нислэг үйлдэж буй агаарын хөлгүүдийн хоорондын тууш зайчлал 90 км байсныг багасган 30 км-ийн зайчлалд шилжүүлэх ажлыг амжилттай хэрэгжүүлж эхэлжээ. ИНЕГ-аас нислэгийн хөдөлгөөний үйлчилгээнд бодит ажиглалтын удирдлагыг 2012 оны наймдугаар сараас нэвтрүүлсэн нь нисэхийн аюулгүй байдал, аюулгүй ажиллагааны түвшинг дээшлүүлэх, агаарын зайн багтаамж, нэвтрэн өнгөрүүлэх чадварыг нэмэгдүүлэхэд чухал ажил болсон байна. Түүнчлэн хөрш орнуудын хил дагуух хот хоорондын агаарын тээврийн үйлчилгээг нэмэгдүүлэх, Үндэсний авиа компаниудын эдийн засгийг чадавхжуулах ач холбогдолтой транзит үйлчилгээний заал байгуулах их ажил Чингис хаан олон улсын нисэх буудалд ид өрнөж байна. Манай улс газар зүйн байршлын хувьд Өрнө Дорныг холбосон транзит үйлчилгээний төв болох боломжтой. Тиймээс транзит заалыг байгуулснаар ОХУ, БНХАУ цаашлаад Ази Европыг холбосон худалдаа тээвэрлэлтийн дөт зам бий болж зорчигч болон ачаа тээврийг дамжуулан тээвэрлэх боломж бүрдэх юм. Транзит заал байгуулах ач холбогдлын талаар Иргэний нисэхийн ерөнхий газрын Гадаад хамтын ажиллагааны газрын менежер Энхбаярын ярихдаа:

Манай хоёр хөрш БНХАУ, ОХУ бол биднийг тойроод байгаа томоохон зах зээл. Тэгэхээр эдгээр зах зээлд бид оролцохдоо транзит заал байгуулах хэлбэрээр оролцох нь эдийн засгийн хувьд ихээхэн ач холбогдолтой байх үндэслэлтэй. Бидэнд одоогийн байдлаар ОХУ-аас Улаанбаатар луу нисэх авиа компаниуд саналаа ирүүлж байгаа. Үүнд Эйр Айро, Ангара, Тамир зэрэг компаниуд ОХУ-аас Монгол руу шинээр нислэгээ нээх ийм төлөвлөгөөтэй байна. Монголоос Ази болон Европын 6 чиглэлд тогтмол нислэг үйлддэг. Бусад гаднын 3 авиа компани Монгол руу нислэг үйлддэг. Эдгээр авиа компаниудаар дамжиж Монголд ирж байгаа зорчигчид маань Чингис хаан буудлын транзит заалыг ашиглан бусад улс руу нисэх боломж бүрдэх юм.  

Транзит заал байгуулах төслийн эдийн засгийн ач холбогдол болон сумдын тогтмол нислэгийг сэргээх төслийн талаар Иргэний нисэхийн ерөнхий газрын Гадаад хамтын ажиллагааны газрын дарга Бямбасүрэн ийнхүү ярьсан юм.  

Эдийн засгийн ач холбогдол маш их. Урьдчилсан тооцоогоор транзитаар зорчих зорчигч нэг нислэгийн 10-аад хувь нь транзит зорчигч байх болов уу. Ингэснээр урьд нь Монголд зөвхөн Улаанбаатарыг зорьж ирдэг байсан бол Хятад руу явах зорчигч манайхаар дамжаад явна, Москвагаас ирээд Хятад руу дамжина. Тиймээс зорчигчдын урсгал 10 хувиар нэмэгдэх бололцоотой болно. Бүх авиа компаниуд болон Чингис хаан нисэх буудалд хүртэл эдийн засгийн хувьд ашигтай болох юм. Одоо 2017 онд ашиглалтад орох Хөшигтийн хөндий дэх Олон улсын нисэх буудлын транзит заалны бэлтгэл ажлыг хангаж байгаа юм. Транзит заалыг өнөөдөр нээлээ гэхэд зорчигч маргааш нь ирдэггүй. Үүнд тодорхой цаг хугацаа хэрэгтэй, олон улсад таниулан сурталчлах хэрэгтэй. Дээр нь үүгээр хүмүүс явж хэвших хэрэгтэй. Үүнд цаг хугацаа хэрэгтэй.      

Транзит заал ашиглалтад ороод үйл ажиллагаа нь жигдэрсний дараа бид сумдын тогтмол нислэгийг сэргээх төсөл дээр ажиллана. Бэлтгэл ажил нь хангагдаж байна. Өнгөрсөн 8 сард баруун бүсийн аймгуудын дарга, аймгийн Иргэдийн хурал, сумдын дарга нартай уулзаж, хэд хэдэн уулзалт зохион байгуулсан. Мөн зүүн бүсийн сум, аймгуудад энэ төслөө танилцуулах сурталчлах ажил хийж байна.

Далайд гарцгүй, өргөн уудам нутаг дэвсгэртэй Монгол Улсын хувьд агаарын тээвэр нь стратегийн чухал ач холбогдол бүхий салбар юм. Эдийн засгийн хөгжлийн хөшүүрэг болохын хувьд цаашид агаарын тээврийн салбарыг нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн тэргүүлэх чиглэл болгон тодорхойлж, хөгжүүлэх шаардлагатай гэж үзэж “Төрөөс иргэний нисэхийн салбарт 2020 он хүртэл баримтлах бодлого”-ын баримт бичгийг батлан гаргажээ. Энэхүү бодлогын баримт бичгийг 2016 он, 2020 он гэсэн хоёр үе шаттай хэрэгжүүлнэ. Баримт бичигт тусгагдсан ажлуудыг хийж гүйцэтгэснээр манай улсад олон улсын зорчигч болон ачаа тээврийн бүс нутгийн хэмжээний зангилаа, томоохон хот суурин газруудыг олон улстай холбосон үндэсний агаарын тээврийн нэгдсэн сүлжээ бий болох, агаарын тээвэрлэгч компаниуд олон улсад өрсөлдөх чадвартай болж, Монгол Улсын агаарын тээврийн нэр хүнд өсөж, агаарын тээврийн салбарт бүс нутагтаа тэргүүлэх орнуудын хэмжээнд хүрэх, гуравдагч ертөнцтэй шууд холбогдон Монгол Улсын гадаад харилцаа, худалдаа өргөжих, иргэний нисэхийн салбарын хөгжилтэй уялдан олон улсын болон орон нутгийн нислэгийн тоо нэмэгдэж тээврийн тариф буурах, агаарын тээврийн логистик бүрэн хэмжээгээр хэрэгжих боломж бүрдэх, аялал жуулчлалын салбарын хөгжлийг эрчимжүүлэх гээд олон давуу талууд бий болох юм. 

Сонирхуулахад, Английн Скайтракс судалгаа үнэлгээний байгууллагаас Монголын үндэсний тээвэрлэгч МИАТ ХК-ийн үйлчилгээний түвшинг ахиулж, 3 одтой зэрэглэлийн хэмжээнд хүрснийг 2013 оны эхээр албан ёсоор зарласан билээ.