Монгол-Чехийн харилцаа 65 жил

Zambaga 2016-01-06 09:01

Эдийн засаг

Монгол-Чехийн харилцаа

Монгол, Чех хоёр орны харилцаа дэлхийн хоёрдугаар дайнаас хойш идэвхжсэн. 1950 онд Чехословак, Монгол хоёр орон дипломат харилцаа тогтоож, Улаанбаатар, Прага хотноо 1956 онд ЭСЯ-даа харилцан нээсэн. Энэ нь Монгол орны хувьд европын орнуудтай дипломат харилцаа тогтоосон анхны орнуудын нэг байв. Өнгөрсөн жил манай хоёр орны дипломат харилцаа тогтоосны 65 жилийн ой тохиолоо.  

Монгол, Чехийн уламжлалт харилцаа манай хоёр орны ард түмний эрх ашигт нийцэн өргөжин хөгжиж байна.  

Ялангуяа эдийн засаг, санхүүгийн хамтын ажиллагаа 1950-иад оноос эхлэн хөгжиж геологи, арьс шир, гутлын үйлдвэрийг голлон хамарч олон жилийн уламжлалтай болжээ. Энэ хүрээнд гутлын үйлдвэр, хонь, ямааны болон  арьс шир боловсруулах үйлдвэрүүд, Цементийн үйлдвэр, Улаанбаатар хотын Клиникийн нэгдүгээр эмнэлэг, хамтарсан үйлдвэр зэргийг барьж байгуулсан бөгөөд эдгээр нь Монгол, Чехийн мэргэжилтнүүдийн нягт хамтын ажиллагааны бодит үр дүн болж, манай орны эдийн засгийн хөгжилд дорвитой хувь нэмэр оруулсан билээ.

Зэс, молибдений хүдрийн олборлолт, баяжуулалтаар Ази тивдээ томоохонд тооцогддог Эрдэнэтийн үйлдвэрийг байгуулахын өмнөх геологийн хайгуулын эхний хэсгийг Монгол-Чехословакийн геологийн хамтарсан экспедиц хийж үндсийг анхлан тавьжээ. Мөн Чулуут цагаан дэл, Хуж хаан, Мододын хайлуур жонш, цагаан тугалганы ордуудын хайгуулын ажлыг хийж, нөөцийг нь тогтоосон төдийгүй  тэдгээрийг олборлож байсан нь хоёр орны геологийн салбар дахь хамтын ажиллагааны түвшин ямар байсныг харуулдаг.

Монгол, Чехийн 27 хамтарсан компани, аж ахуйн нэгж геологи уул уурхай, эрчим хүч, тээвэр, хүнсний үйлдвэрлэл, худалдаа, эрүүл мэнд, гоо сайхан, аялал жуулчлалын болон барилгын салбарт ажиллаж байна.

Түүнчлэн Манай орон Чех улсын засгийн газрын буцалтгүй тусламжаар олон төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлж байна. Тухайлбал, хоёр орны дипломат харилцаа тогтоосны 65 жилийн ойн хүрээнд “Монгол орны ойн болон орон нутгийн ой модны генийн сангийн хөгжил” төсөл хэрэгжүүлж эхэлжээ.

БНЧУ-аас манай улсад нийтдээ 1 сая гаруй долларын санхүүжилт олгож тус төслийг Дархан дах ХААИС-ийн харьяа Ургамал, газар тариалангийн хүрээлэнгийн агроэкологи бизнесийн сургууль, Сэлэнгэ аймгийн Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрийн төв, Чехийн талаас Брэндис над Лабэм дах Ойн аж ахуйн хүрээлэн хамтран хэрэгжүүлнэ.

Европын Холбооны шалгуурыг богино хугацаанд хангасан БНЧУ-ын туршлагаас Монголчууд суралцах сонирхолтой байдаг. Тиймээс энэ туршлагыг Монгол улсад нэвтрүүлэх бодлогыг хоёр тал баримтлан ажиллаж байна.     

Европын стандартыг нэвтрүүлснээр Монгол Улс дотоодын төдийгүй олон улсын тавцанд хэрэглэгчдийн итгэлийг нэмэгдүүлж, үйлдвэрлэлийн зардлыг бууруулах замаар эдийн засгаа хөгжүүлнэ. Ингэснээр Европын Холбооны зах зээлд Монгол Улсаас 7200 нэр төрлийн бараа, бүтээгдэхүүнийг татваргүй гаргах боломж бүрдэх юм.

Манай улс БНЧех Улсын Засгийн газар, Чехийн Засгийн газрын Хөгжлийн агентлагтай хамтран Завхан, Хөвсгөл аймагт үе шаттай төслүүдийг хэрэгжүүлж, хувийн хэвшлийн салбарт хамтарсан хөрөнгө оруулалттай “Алтан тариа”, “Витсамо”, “Талх чихэр” зэрэг томоохон аж ахуйн нэгжүүдийн хамтын ажиллагаа амжилттай хэрэгжиж байна.

1993 оноос Чех Улс бие даасан  улс болсон үеэс хоёр орны харилцаа түүний дотор төр, засаг, хууль тогтоох байгууллагуудын хамтын ажиллагаа зах зээлийн шинэ нөхцөл байдалд зохицон идэвхтэй хөгжиж ирсэн. Эдүгээ  Иргэд харилцан зорчих тухай, Эрхийн туслалцаа үзүүлэх тухай, Давхар татвараас чөлөөлөх, Хөрөнгө оруулалтыг хөхиүлэн дэмжих тухай, Ажиллах хүчин солилцох тухай хэлэлцээрүүд манай хоёр орны харилцааны тулгуур баримт бичгүүд болж байна.

Хоёр орны хамтын ажиллагаа, дипломат харилцааны түүхэн онцлогоос БНЧех улсаас Монгол улсад суугаа онц бөгөөд бүрэн эрхт элчин сайд хатагтай Ивана Гролловагийн ярихдаа:     Манай хоёр орны дипломат харилцаа өргөжин хөгжинэ гэдэгт итгэлтэй байна. Чех улс ЕХ гишүүн болсон. Өмнө нь ч манай хоёр ард түмэн их сайхан харилцаатай явж ирсэн. Чех хүмүүс Монголчуудыг Азид байгаа европ сэтгэлгээтэй хүмүүс гэж боддог. Тиймээс бид бие биеэ маш сайн ойлгодог. Жишээ нь хүний эрх хамгаалах асуудлаар маш сайн зөвшилцөж ирсэн. Алдаа оноогоо ярилцаж, харилцан тэгш эрхтэй харилцааг өрнүүлж байна. Тиймээс ЕХ гишүүн улсуудаас монголчуудыг сайн ойлгодог дэмждэг байх нь чухал. Чех улс нь ЕХ МУ-ын харилцааг дэмжиж байгаа. Хоёр орны харилцааны давуу тал олон бий. Жишээ нь МУ Нато-гийн партнер. Энэ нь манай улсад ч мөн чухал.  Манай хоёр улс ямар ч экстремизмийн эсрэг хамтран ажиллаж чадна. Мөн МУ нь OCP-ийн гишүүн. Энэ бол манай хоёр орны бас нэгэн давуу тал. Тухайлбал, Европод юу болж байгааг МУ мэдэх шаардлагатай. Үүнд Монгол улсын дэмжлэг, баримтлах зарчим их чухал. Тэхээр ямар нэгэн байгууллагын гишүүн болсон бол өөрийн эрх ашгийн тухай бодохоос гадна өөр гишүүн орнуудтай хамтран ажиллах шаардлагатай болно.

           Өнгөрсөн нийгэмд ч эдүгээ үед ч Монгол, Чехийн харилцаа хоёр орны ард түмний эрх ашигт нийцэн, цаг үеийн шаардлагад зохицож, гадаад бодлогын залгамж чанараа хадгалж ирсэн баялаг түүхэн уламжлалтай юм. Энэ харилцаа, хамтын ажиллагаа дараа дараачийн жарнуудад өнө удаан хөгжиж дэвжих нь дамжиггүй билээ.