Ардын өв соёл

Zambaga 2016-01-13 10:01

Улс төр

Ардын өв соёл

 Хотгойд, дархад ардын дууг хэн сайн дуулах, бий биелгээг хэн сайн биелэх, хэн морин хуураар уран гоё татлага харуулах гээд Ардын урлагийн их авъяастнуудын наадам УБ хотноо боллоо. 

      ªíººãèéí äàÿàð÷ëàãäàæ áàéãàà íèéãýìä çàëóó õîé÷ ¿åäýý äýëõèé íèéòèéí íýãäìýë ¿íýò ç¿éëñ áîëîõ ºâèéã ¿ëäýýõ íü õ¿í òºðºëõòºíèé ýðõýì ¿¿ðýã.

Монголчууд бид соёлын өвөө залуу хойч үедээ өвлүүлэх түгээн дэлгэрүүлэх зорилгоор Ардын урлагийн их наадмыг таван жилд нэг удаа зохион байгуулж ирлээ.

Энэ жилийн наадмыг зохион байгуулагчид “Одоогоос арван жилийн өмнөх наадамд хуучцуул түлхүү оролцож байсан. Харин энэ жилийн наадамд хүүхэд залуучууд олноор оролцож байгаагаараа онцлогтой болж байна” гэсэн юм. Энэ нь ардын урлагийг залуу үе өвлөж байгааг хэлсэн хэрэг.

Монгол бүжгийн ихэд түгэн уламжлагдаж ирсэн хэлбэр нь бий биелгээ. Биелгээ гэрт буюу тойрон суусан хүмүүсийн дунд зай багатай газар морин хуурын эгшиг, дууны аяар бүжиглэдэг байснаас уран, уян налархай, намба төрхийг цээж, гарын хөдөлгөөнөөр үзүүлэхийг чухалчилдаг. Энэ уламжлал хөдөө нутагт уламжлагдан үлдснийг ардын авъяастнууд харууллаа. Нийслэлийн төв тайзнаа найман настай балчраас наян настай буурлууд биелж байгааг харсан гадна дотныхон монгол бүжгийн гайхамшгийг мэдэрсэн болов уу.

Бèé áèåëýã ãýäýã ìîíãîë÷óóäûí õóâüä õóóðàà òàòààä óðòûí äóóãàà äóóëäãèéí íýãýí àäèë ìàø ýðòíèé á¿ð Õ¿íí¿ãèéí ¿åýñ ýõòýé áèå äààñàí óðëàã þì ãýäãèéã Хүн төрөлхтөн хүлээн зөвшөөрч биет бус соёлын өвөөр бүртгэж авсан юм.   

Ìîíãîë ºâ ñî¸ë íü í¿¿äëèéí àõóéãààñ ¿¿ñ÷ òýð àõóéäàà áîëîâñîðñîí íýãýí æ¿æèã÷íèé ãýðèéí òåàòð, ãýðèéí ñóðãóóëü ãýæ õýëæ áîëíî. ×óõàìõ¿¿ ýíý ë íàíäèí ºâºº ìîíãîë÷óóä áèä õàäãàëàí àâ÷ ¿ëäñýíäýý áàõàðõàæ ÿâäàã.

Монгол хүн дуу дуулах ухааныг ямар нэгэн багшаар заалгаж сурдаггүй. Хөдөө талдаа хонь малаа хариулж явангаа аялж явсаар нэг л мэдэхэд дуучин болдог. Морин хуурыг өөрийн сонсгол, арга барилаар тоглож, цайгаа чанах, сүүгээ самрах хөдөлгөөн бүх нь бий биелгээ байдаг гэхээр амьдрал өөрөө ардын урлаг. Ардын урлагийн их мастерууд амьдралаас сурдаг юм гэж наадамд оролцогчид сонирхуулан ярьсан юм.

Туульч, ерөөлч, магтаалчид мөн л амьдралаас энэ их авъяасаа өвлөн авсан гэдэг. Тэхээр монгол ахуй, монгол хүний соёл нь ардын авъяастнуудыг төрүүлэн гаргадаг байна.

Монгол газар бèëýã îþóí òýãø, õýëüå ãýñýí þì àà øóóä õýë÷èõäýã. оþóí óõààí èõ ñýðãýëýí, ìàø ò¿ðãýí ñýòãýäýã, ñàéí ìóó õî¸ðûã çýðýã  õàðæ ÷àääàã õ¿íèéã åðººë÷ ìàãòààë÷ ãýäýã.

Åðººë, ìàãòààë÷äûí îíöëîã ãýâýë äàíäàà ñàéíûã áîäîæ, ñàéõíûã áèëýãäýæ ÿâäàã. Тэд àéëä îðîîä èðýõýä “Яìàð ñàéõàí áèëýã äýìáýðýëòýé ºäºð âý, ãýðèéí æàâàð àðèëëàà” ãýäýã.  

Монгол хүн оð÷ëîí åðòºíö äýýð àìü çóóõ, àìüäðàõ, õ¿íòýé õàðüöàõ, òýíãýð áàéãàëèà îéëãîõ ýíý á¿ãä öºì åðººë ìàãòààëä øèíãýýñòýé гэж үздэг. Еðººë÷ ìàãòààëч õ¿íèéã îþóí óõààíû ò¿ëõ¿¿ð ãýæ õýëæ áîëíî. Нутаг нутгийн ерөөлч, туульч, магтаалчид их наадамд оролцохдоо газар газрын онцлогтой ардын аман зохиолоос сонирхуулж, их наадмыг таван жилд нэг биш, ойр ойрхон хийж байх нь зүйтэй гэж ярьцгааж байлаа.

Энэ тухай шүүгчид “Жинхэнэ соёлын өвийг тээгч ардын авъяастнууд нэлээд настай буурай нар болжээ. Шалгарсан мөртлөө биеийн байдлаасаа болоод энд ирж чадаагүй хүмүүс бий. Ардын урлагийг өвлөн үлдэж байгаа залуус сайхан харагдаж байна” гэж хэлсэн. Энэчлэн аймаг аймгаас шалгарсан 500 гаруй ардын авъяастан, мөн 160 гаруй гар урчууд нийслэл хотноо ирсэн байв.

Ардын урлагийн наадмыг зохион байгуулагч Соёлын биет бус өвийг хамгаалах газрын дарга  Юндэнбат ярихдаа:

 Ардын урлагийн наадам нь өв соёлоо хамгаалах чиглэлтэй. Соёлын их давалгааны энэ үед уламжлалт өв, биет болон биет бус соёлоо хамгаалах чиглэлд авч байгаа арга хэмжээ юм. Соёлын өвийг хамгаалах хууль 2001 онд батлагдсан. Монгол улсын хуулиар бол таван жил тутам нэг удаа Ардын урлагийн наадмыг зохион байгуулж байх учиртай. Энэ нь түүхт ойтой давхцаж байдаг нэг онцлогтой. Тэгш ойтой жилүүдэд таарч байгаа юм. Энэ наадам нь соёл урлагийн бүх талыг хамарна. Даяаршлын энэ үед монголчууд хэл соёлоо хамгаалж үлдэхэд энэ наадам нилээд түлхэц болдог. Манай ард түмэн уламжлал болсон учраас мэдэж байдаг. Манай наадамд ардын авъяастан бүхий л хүнийг хамарч байдаг. Хөдөө нутгийн малчдаас эхлээд хот суурин газрын уран бүтээлчид оролцож байна. Манай наадам ямар боломж өгдөг гэхээр өв соёлоо хамгаалах талаар төр засаг болон уран бүтээлчид юун дээрээ яаж анхаарч ажиллавал зохистой вэ гэдэг дээр дүгнэлт болж өгдөг. Зүгээр нэг цэнгүүн үзвэр шоу болоод өнгөрөх бус эний мөрөөр дараа дараа яаж оролцох, юугаа хадгалж хамгаалах вэ гэдгээ мэдэж авдаг. Монголчууд ямар өвөө хүн төрөлхтөний соёлд түлхүү оруулах вэ гээд Хүн төрөлхтөний олон төрөл өвийг тэр чигээр нь хамгаалах үүрэг одоо их анхаарал татаж байна. Монголын энэ өв тухайлбал, дахин давтагдашгүй аман өв алга болвол хүн төрөлхтөний соёл тэр хэмжээгээр хорогдоно үрэгдэнэ гэсэн үг. Олон төрөл байдал нь алга болж, нэг загварын болж хувирах учраас энэ олон төрлийг хамгаалах нь чухал болоод байна. Тийм учраас энэ наадам олон төрлөөр явж байна.

Ардын урлагийн олон төрөлд уртын дуу, морин хуур, бий биелгээ, цуур, ерөөл магтаал, уриа дуудлага, аман аялгуу, гар урлал гээд 16 төрөл багтана. Ардын урлагийн их наадам язгуур урлаг, гар урлал гэсэн төрөлд хуваагдсан юм.

Өмнийн цэнхэр говийнхны урласан Ноён Сэврэй хийцийн мөнгөн аяга, оёдол хатгамал шүүгчдээс өндөр үнэлгээ авчээ.

Мөн морин хуурын царыг далны, дөрвөн талыг нь чөмөгний ясаар урласан хуур олны анхаарлыг татсан юм.

Сонсогч Та монгол хөөмийг мэднэ. Тэгвэл наадамд хоолойн лимбэ тоглодог дөрөв хүн оролцсоны нэг нь Өмнөговь аймгийн 73 настай Авир гуай байлаа. Энэчлэн ардын авъяастнууд нийслэл хотноо тав хоног чуулж, монгол хүний билэг танхай авъяасыг олонд сонирхууллаа.